LVA – Przygotowanie do zabiegu i opieka pooperacyjna

Opieka pooperacyjna po zespoleniach limfatyczno-żylnych (LVA)
Dr n. o zdr. Katarzyna Zubrewicz, Mgr Maja Nowacka-Kłos, Mgr Ewa Włodarczyk

Sukces LVA to współpraca wielodyscyplinarna, zależy zarówno od zabiegu chirurgicznego, jak i opieki pooperacyjnej. Terapia uciskowa jest kluczowym aspektem opieki pooperacyjnej, mającym na celu zmniejszenie obrzęku, dostosowanie drenażu limfatycznego i zapobieganie wykrzepnięciu nowoutworzonych zespoleń limfatycznych.

„…Natychmiastowa kompresja kończyny po zabiegu LVA ułatwia drenaż limfatyczny i zwiększa skuteczność chirurgiczną poprzez zwiększenie liczby funkcjonujących zespoleń i jest zalecaną praktyką pooperacyjną” – Prof Wei F Chen, Cleveland Clinic

Co to jest LVA? 

LVA- zespolenie limfatyczno-żylne to małoinwazyjny zabieg mikrochirurgiczny polegający na połączeniu naczyń limfatycznych z żyłą odpowiedniego kalibru. Dzięki temu chłonka jest odprowadzana do układu żylnego, co zmniejsza napływ chłonki a tym samym prowadzi do redukcji obrzęku.

Kompresja i bandażowanie po LVA – po co? 

Cel kompresji po LVA: 

• Ukierunkowanie przepływu limfy przez wytworzone zespolenie limfatyczno-żylne – zapobieganie cofania się krwi i wykrzepnięciu zespolenia
• Podtrzymanie efektu drenażu limfy
• Zapobieganie nawrotom obrzęku 
• Wspieranie procesu gojenia mikrozespoleń (LVA)
• Modelowanie kończyny i zapobieganie włóknieniu 
  
  

Warto wiedzieć:

• Kompresja po LVA (lympho-venous anastomosis) to kluczowy element terapii wspomagającej po mikrochirurgicznym zabiegu leczenia obrzęku limfatycznego. Każdy pacjent, borykający się z obrzękiem limfatycznym, który decyduje się na zespolenie LVA powinien odbyć kompleksową terapię obrzęku limfatycznego (KTP) przed konsultacją chirurgiczną, ponieważ obrzęk limfatyczny powinien być fazie stabilizacji –tzw. fazie „plateau”, aby operator mógł podjąć decyzję o zespoleniu LVA.
• Jeżeli zabieg LVA jest wykonywany profilaktycznie, nie ma uszkodzenia układu chłonnego,  przed zabiegiem operacyjnym LVA nie ma potrzeby wykonywania bandażowania kończyny.
  
  

Przygotownie pacjentki/pacjenta do zabiegu LVA? 

1. Przed zabiegiem operacyjnym zalacana jest:
   1. famakoterapia: dalacin 300 mg x 3 ( proszę zacząć brać 3 dni przed zabiegiem)
   2. jak największa redukcja obrzękniętej kończyny
2. Jeśli pacjnet/ka z obrzękiem kończyny nie korzystał/a z fizjoterapii należy co najmniej w III i II tygodniu przed zabiegiem operacyjnym wykonać intensywną fazę leczenia obrzęku limfatycznego w forme systemtycznych drenaży limfatycznych, odpowiednich ćwiczeń i  kompresji bandażami short – stretch (KTP) pod nadzorem wykwalifikowanego fizjoterapeuty
3. W ostatnim tygodniu przed zabiegiem zalecana jest systematyczna kompresjoterapia do czasu zabiegu
4. Jeśli obrzęk jest utrwalony zaleca się  min 3 dni kompleksowej terapii przeciwzastoinowej (KTP) przed zabiegiem operacyjnym
   
   

Po zabiegu operacyjnym

• Juz po zabiegu operacyjnym pacjent jest bandażowany na sali operacyjnej .Wielowarstwowe bandażowanie wykonuje się do momentu stabilizacji kończy (siła kompresji 35mmHg-kończyna górna,40 mmHg- kończyna dolna).
• Po uzyskaniu fazy stabilizacji obrzęku ( w zależności od zaawansowania obrzęku limfatycznego od 4 tyg- nawet do 6msc-decyduje fizjoterapeuta) dobierana jest odpowiednia kompresja płaskodziana, która jest szyta na miarę w 2-3 klasie ucisku. 
• Odzież kompresyjna RĘKAW/POŃCZOCHA płaskodziana, szyta na miarę jest częściowo refundowana przez NFZ – raz na pół roku ( informacje w sklepie medycznym lub u wykwalifikowanego fizjoterapeuty).Wniosek  na odzież kompresyjną wystawia fizjoterapeuta, lekarz onkolog, limfolog, chirurg naczyniowy, lekarz rehabilitacji.
• Pacjent czeka na zamówiony produkt ok. 2 tygodni, w tym czasie nie powinien rezygnować z kompresji !!!
• Odpowiednio dobrany rękaw/pończochę należy nosić codziennie, systematycznie 24/h –do kolejnego spotkania z fizjoterapeutą (wg zaleceń fizjoterapeuty)
• Po 6 miesiącach systematycznego noszenia kompresji w połączeniu  z zabiegami fizjoterapeutyczny, jeśli obrzęk jest już w fazie stabilizacji, można/należy  zmniejszyć kompresję (wg zaleceń fizjoterapeuty) z 3 klasy na 2 klasę ucisku. Takie postępowanie zaleca się do momentu ciągłego zmniejszenia obrzęku limfatycznego, a nawet do czasu ograniczenia noszenia i zdjęcia rękawa, co znacznie poprawi jakości życia pacjenta.
  
  

Jak wygląda kompresja po LVA? 

1. Jest to bandażowanie wielowarstwowe, stosuje się bandaże o niskiej rozciągliwości (np. krótkiego naciągu) -stosowane przy większym obrzęku lub przy nieregularnym kształcie kończyny.
   1. Zestaw do bandażowania powinien zawierać:
      1. rękaw bawełniany, podkład podgipsowy, bandaże short strech różnej szerokości , taśma papierowa lub materiałowa
   2. Kolejność bandażowania:
      1. Załóż bawełniany rękaw (spełnia on funkcję ochronną i higieniczną) i zawiń część dłoniow.
      2. Zawiń bandażem palce (bandażowanie zacznij na śródręczu nie w nadgarstku) i odwiń część dłoniową 
      3. Na całej kończynie załóż kolejną warstwę- wata (podkład podgipsowy), której celem jest nadanie kończynie kształtu walca  o równej średnicy, w stawie łokciowym dołóż 2 warstwy aby uniknąć podrażnienia skóry 
      4. Załóż trzecią warstwę, którą stanowią bandaże o niskim stopniu rozciągliwości  (możesz nakładać tzw. „ kłosem” lub „na okrągło”)  zachowując w miarę możliwości równe odległości pomiędzy poszczególnymi warstwami
      5. Poszczególne warstwy bandaży mocuj za pomocą plastrów (papierowe lub materiałowe)
         
         

Wskazówki

• UNIKAJ PUNKTOWEGO UCISKU W MIEJSCACH RAN POOPERACYJNYCH PO LVA W OKRESIE PIERWSZYCH 2 M-CY!!!
• Zdejmuj bandaże na czas kąpieli, wykorzystaj ten moment na pielęgnację skóry, daj chwilę oddechu i ponownie zawiń kończynę.
• Ból, pulsowanie, drętwienie to objawy niepożądane, spróbuj poruszać palcami i stawem nadgarstkowym, jeśli nie poczujesz ulgi, musisz zdjąć bandaże i założyć jeszcze raz. Nie poprawiaj , nie przesuwaj poszczególnych warstw jeśli kończyna jest w całości zabandażowana.
• Nad miejscem zespolenia pilnuj, aby przechodziła cała warstwa bandaża, a nie jego krawędź.
• Zachowaj zasadę stopniowania ciśnienia pod bandażem: największe na dłoni , stopniowo malejące ku dołowi pachowemu.
  
  

PAMIĘTAJ!!! 

• MOŻESZ SAMODZIELNIE BANDAŻOWAĆ KOŃCZYNĘ, JEŚLI PRZESZKOLIŁ CIĘ SPECJALISTA W TEJ DZIEDZINIE.
• UMIEJĘTNOŚĆ BANDAŻOWANIA WYMAGA PREZYCJI I ODPOWIEDNICH UMIEJĘTNOSCI – JEŚLI NIE CZUJESZ SIĘ NA SIŁACH, ZAUFAJ WYKWALIFIKOWANYM FIZJOTERAPEUTOM, KTÓRZY DOSTOSUJĄ KOMPRESJĘ DO TWOICH POTRZEB!!!.
  
  

ZALECENIA BANDAŻOWANIA KOŃCZYNY przed i po LVA

• Konieczna jest wstępna konsultacja w placówce fizjoterapeutycznej, zajmującej się Kompleksową Terapią Przeciwobrzękową w celu oceny stanu kończyny.
• Jeśli masz obrzęk, przed zabiegiem konieczna jest jego redukcja przez zastosowanie terapii przeciwobrzękowej (drenażu limfatycznego z bandażowaniem kompresyjnym), a następnie dobór i pomiar odzieży kompresyjnej płaskodzianej, szytej na miarę.
• Jeśli operacja będzie miała charakter profilaktyczny, przed zabiegiem nie musisz przejść serii terapii z bandażowaniem. Niemniej jednak musisz się w nie zaopatrzyć, ponieważ będą one niezbędne po zabiegu. W doborze bandaży pomoże Ci fizjoterapeuta na wizycie konsultacyjnej.
• W obydwu przypadkach po zabiegu konieczne jest bandażowanie wielowarstwowe kończyny.
•  Bandaże w początkowym okresie będziesz nosić niemal 24 h/dobę.
• Bandażowanie trwa do momentu stabilizacji obrzęku.(od 4 tyg . nawet do 6 msc)
• Najlepiej korzystać z bandażowania i z zabiegów w placówce fizjoterapeutycznej, specjalizującej się w terapii przeciwobrzękowej.
• Indywidualnie możesz skorzystać u fizjoterapeuty z nauki bandażowania.
• W przypadku dyskomfortu , bólu nadmiernego ucisku należy zweryfikować sposób bandażowania u fizjoterapeuty.

Warto wiedzieć:

• W okresie 1-2 tygodni od wykonania LVA można/należy wprowadzić techniki drenażu limfatycznego (MDL), które wspomagają poprawę przepływu chłonki, rozluźniają kończynę, poprawiają czucie kończyny. O częstotliwości terapii decyduje fizjoterapeuta (zaleca się 3 x w tygodniu).
• Presoterapia – masaż pneumatyczny (ostrożnie!!!) -stosowana wspomagająco, ale nie we wczesnym okresie po LVA -tylko po konsultacji z fizjoterapeutą.
  
  

Na co należy uważać?

• Nie zakładaj bandaży samodzielnie po LVA, jeśli nie zostałeś przeszkolony !!!. 
• Stosuj odpowiednie wielowarstwowe bandażowanie (patrz wskazówki wyżej)
• Dbaj o higienę, noś czyste bandaże oraz odzież kompresyjną. 
• Zawsze konsultuj się z lekarzem lub certyfikowanym fizjotrapeutą. 
  
  

Zalecenia opracowane przez:

• Dr n. o zdr. Katarzyna Zubrewicz (Białystok)
• FIZJOLIMF Katarzyna Zubrewicz (Białystok)
• Ul.Raginisa 74, 15-161 Białystok
• Ul.Piasta 5 lok.5, 15-004 Białystok
•  tel:731530530

• Mgr Maja Nowacka-Kłos (Gdańsk)
• Moja Fizjo&Terapia Maja Nowacka-Kłos(Gdańsk) 
• Ul. Potokowa 15L, kl B /5 80-283 Gdańsk
• tel: 501032189, 

• Mgr Ewa Włodarczyk (Warszawa)
• Evital Rehabilitacja Bielany
• Ul. Rudnickiego 3a lok 16 H
• 01-858 Warszawa
• tel. 515446411
  
  

• Evital Rehabilitacja Praga
• Ul. Szaserów 102 lok U1
• 04-335 Warszawa
• tel. 515446411